Rondom Breda

Voor meer informatie over de stenen rond Breda klik op deze link.

Met deze steen beginnen we de serie rond Breda. Deze staat ten Noord-Oosten van de stad, op het terrein van benzinestation Kalix Berna, aan de A27 ri Utecht.
Het is een hardstenen paal, boven de grond een halve meter hoog, doorsnee 15x20 cm. Het Bredase wapen staat aan de Oosterhoutse kant en het Oosterhoutse wapen aan de Bredase. De paal is opgeknapt en staat in een stukje bestrating. Achter het Portiershoefke onder Teteringen schijnt ook nog een dergelijke paal te staan. Deze heb ik nog niet kunnen vinden.
Aan de Oosterhoutseweg, iets ten zuiden van de Tilburgsebaan, staat een basaltzuil met onregelmatige doorsnede, grijs geschilderd, met een rode kop, met op het grijs in witte letters geschilderd ‘Oosterhout’ en ‘Teteringen’. Deze paal stond oorspronkelijk verder naar het noorden en is na de grenswijziging van 1997 verplaatst naar de huidige grens.
Vervolgens een oude steen aan de Oude Bredase baan, die nog op de oude grens staat. Nu dus Oosterhout.
Aan de Meerberg, schuin tegenover de kruising met de Bergsebaan.
Een aardig paaltje van moderne makelij aan het Markkanaal. Op deze plaats kruist het kanaal de oude stelling Munnikenhof (zie elders op deze pagina).
In de voortuin van het huis Teteringsedijk 8 ligt een basaltzuiltje waarvan wordt gezegd dat het de vroegere grenspaal was tussen Breda en Teteringen.Ik heb de eigenaar van de tuin ernaar gevraagd, maar die wist niets van een grenspaal af. Als hij de paal opruimt kraait er dus geen haan naar.
De eerste van de twee overgebleven paaltjes ten Zuid-Oosten van Breda. Deze staat in het bos op een knik in de gemeentegrens, onder het gehucht Achterste Rith. Deze paal, die evenals de vorige op de topografische kaart vermeld wordt, staat ten zuiden van de Montenslaan. De hieronder beschreven paal is waarschijnlijk de paal die hier noordelijk van stond.

Op de topografische kaart zijn nog twee van deze palen ingetekend, maar die heb ik niet gevonden. Wel staat er in in het streekmuseum de Weeghreyse in Rijsbergen. Hier volgt een stukje uit dagblad "de Stem", verschenen ter gelegenheid van de opening van het museum.

Het bijzondere aan de paal zijn twee inscripties. Op de ene kant staat ‘Rysbargen’, op de andere ‘Hage’.
Volgens Kees Jochems van de Stichting Streekmuseum Weeghreyse gaat het om een grenspaal. „Het heeft iets te maken met een oud grensgeschil tussen de vroegere gemeenten Rijsbergen en Princenhage“, zo weet hij. Een bezoekje aan een prominente kenner van de Rijsbergse geschiedenis brengt meer duidelijkheid. „Ik ken dat soort palen wel. Ik weet er een paar te staan. Eentje heb ik gevonden bij een boer op het erf. Hij had er een hek aan gehangen. Ik heb die paal weer losgewrikt. Dat werd nog gezien door de boswachter. Hij dacht dat ik die paal wilde stelen. Maar ik zei; ‘dit is een grenspaal. Dit is eigendom van de gemeente. Deze paal hoort hier niet te staan.’.“ De grenspaal staat nu weer op zijn oorspronkelijke stek nabij de Vloeiweide.De grenspalen zijn vierkant en hebben doorsnee van 20 bij 20 centimeter. Ondanks hun onopvallende uiterlijk hebben ze helaas de interesse gewekt van enkele mensen, zo weet hij. „Bij sommige zijn de inscripties eruit gehakt. Die zullen nu wel bij iemand op de schoorsteen staan“, merkt hij zuurtjes op.Het betreffende grensgeschil wordt beschreven in het boek ‘Grenspalen, mijlpalen en stoeppalen’ van Gerard Otten. De geschiedenis van de palen gaat terug tot 1607, zo valt te lezen. In dat jaar beweerden de heerlijkheden Hage en Rysbargen dat de Buikse Hoef in de Montenslaan onder Rijsbergen tot hun grondgebied moest worden gerekend. Dit was van groot belang vanwege het innen van de belastingcenten. De gemeente die de Buikse Hoef kon inlijven was verzekerd van extra inkomsten. Het geschil bleef jarenlang onopgelost. In 1690 heeft landmeter J.F. Herrebertus nog een kaart gemaakt van het betwiste gebied, maar zelfs dit bracht geen oplossing. Pas in 1729 kwamen de gemeenten tot een overeenkomst.

Op de gemeentegrens van de huidige gemeenten Breda en Zundert, vlak bij villa Dennenhoeve en hectometerpaal 40,1 aan de westzijde van de weg, tussen de hoofdrijbaan en de parallelweg, staat een basaltzuiltje, helder wit geschilderd met rode kop, dit dankzij de goede zorgen van grenspaal vriend Peter Dirven, die de rode kop en de belettering voor zijn rekening heeft genomen.
Deze paal, die aan de andere kant van de weg staat is door Peter gerepareerd en teruggeplaatst.
Deze paal gaf de grens aan tussen Nieuw-Ginneken en Breda aan de Bavelselaan. Hij staat nu in de tuin van het Museum Paulus van Daesdonck aan de Pennendijk in Ulvenhout.
Een tweede steen van deze klasse staat nog op de originele plaats.